چکیده

با نزول شریعت اسلام، با توجه به اینکه کامل‌ترین شریعت الهی بود، باب نبوت تشریعی بسته شد و اعلام شد که شریعت دیگری پس از شریعت اسلام نخواهد آمد؛ اما همچنان‌که شرایع الهی پیشین به وجود انبیای تبلیغی برای تفسیر و تبیین و تبلیغ نیاز داشتند، این نیاز همچنان در شریعت اسلام باقی بود و بر اساس سنت الهی باید پس از پیامبر اسلام نیز انبیای تبلیغی می‌آمدند تا به این امر مهم بپردازند. با این‌همه، پس از پیامبر اسلام همچنان‌که ختم نبوت تشریعی اعلام شد، نبوت تبلیغی نیز پایان گرفت و این پرسش در اذهان ایجاد شد که چرا ائمۀ اطهار از منصب نبوت تبلیغی برخوردار نشدند؟ ادله اثبات خاتمیت در  قرآن کریم بیان شده است. در آیه ۴۰ سوره احزاب قرآن کریم صریحا تعبیر خاتم النبیین را برای حضرت محمد( a ) به کار برده است . در کتب حدیثی شیعی و اهل سنّت، احادیث نبوی و نیز احادیث منقول از امامان معصوم علیهم السلام درباره خاتمیت بسیار است. در مورد سر ختم نبوت متفکران  با رویکردهای متفاوت به آن پرداخته‏اند.  اقبال لاهوری  اعتقاد دارد پیامبران متعلق به دوران حاکمیت غرایز هستند؛ وقتی بشر، آن دوران را پشت سر گذاشت و به دوره حاکمیت عقل رسید، بی‏نیاز از پیامبر و وحی می‏شود. مرحوم شریعتی رهیافتی شبیه اقبال دارد؛ تنها فرقشان این است که شریعتی با دید شیعی به آن نگاه می‏کند؛ یعنی ابتدای دوران بی‏نیازی از وحی را، ابتدای غیبت امام علیه‏السلام می‏داند و اقبال با دید سنی‏گری، ابتدای آن را بعد از رحلت پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏پندارد. یکی دیگر از روشنفکران معاصر که به فلسفه خاتمیت پرداخته دکتر سروش می‏باشد؛ ایشان در آثار مختلف به این مسأله اشاره دارند. نامبرده در تبیین این بحث دارای تلقّی واحدی نیست و در بعضی مواضع دچار تناقض است؛ آیه الله سبحانی بر این عقیده است که علت ختم نبوت تبلیغی، رشد و بلوغ فکری بشر پس از پیامبر اکرم است که توانست آموزه‌های نبی خود را حفظ کند و کتاب آسمانی‌اش را از گزند تحریف مصون دارد؛ مرحوم مطهری علت ختم نبوت تبلیغی را وجود عالمان دینی در بین امت اسلامی دانسته‌اند که به حفظ و تبلیغ میراث نبوی قیام کرده‌اند. برخی دیگر علت ختم نبوت تبلیغی را ختم نزول معارف دینی و احکام الهی می دانند.

کلید واژگان: سرّ ختم نبوت، ختم نبوت تبلیغی،  ائمۀ اطهار ، اکمال دین، شریعت