چکیده:

تحقیق پیش رو با عنوان «یگانگی یا تغایر نفس و روح » از دیدگاه آیات و روایات و فلاسفه           ارسطو ـ ملاصدرا) به بررسی حقیقت نفس و روح و تفاوت های آن ها پرداخته است.

در بین فلاسفه ، مسأله تعدد نفس و روح، کمتر مطرح بوده است و این دو حقیقت را، حقیقتی واحد می دانستند. و حتی برخی از قائلین به تمایز نیز، روح را مراتبی از مراتب نفس دانسته و بر این باور بودند که نفس می تواند با حرکت خودش، به آن مرتبه دست یابد؛ در آیات و روایات نیز در مورد یکی ، (روح)، صراحتاً گفته می شود که به شما علم اندکی داده شده و نسبت به دیگری (نفس)، امر به شناختش می شود.

آنچه که از مطالب کتب و آثار ارسطو بدست آمده این است که وی، اعتقاد به حرکت در جواهر نداشته و از آنجا که نفس را جوهر می دانسته، لذا معتقد به عدم حرکت نفس نیز بوده است و اعتقاد داشت که انسان ، علاوه بر نفس و بدن، دارای بخش عقلانی است که این بخش عقلانی، فنا ناپذیر است.

همچنین او به عقل فعال نیز پرداخته و باور داشت که عقل فعال را نمی توان مرتبه ای از مراتب نفس تلقی کرد.

اما در مورد ملاصدرا باید گفت: مسأله عقل و عقل فعال در آثار او، جایگاه ویژه ای داشته ولی اختلاف نظر او با ارسطو، این بود که عقل فعال ، مرتبه ای از مراتب نفس است که نفس با حرکت جوهری خود، به این مرتبه از نفس می رسد؛ در پایان این تحقیق نیز حقیقت نفس و روح و معانی گوناگون آن ها، در آیات و روایات پرداخته شد.

از مجموع آنچه که در این مباحث آمد نتیجه گرفته شد: با اینکه در آثار ارسطو ، صراحتاً از کلمه ی روح، استفاده نشده، اما با طرح مسأله عقل فعال و کیفیت و روش به بدن جنین ، معلوم شد که مراد او از عقل فعال ، همان روح بوده است.

ملاصدرا نیز عقل فعال ارسطو را پذیرفته، که نتیجه ی آن، اعتقاد به تعدد نفس و روح بوده است.

از نظر آیات و روایات نیز، با اینکه نفس و روح، از یک حقیقت حکایت دارند، ولی نمی توان آن دو را، عینِ هم دانست، زیرا نفس به جنبه ی طبیعی، و روح ، به جنبه ی ماوراء طبیعی حقیقت انسان اشاره دارند.

کلیدواژه: نفس، روح، ملاصدرا، ارسطو، عقل فعال، تغایر.